Roztocze Zachodnie - Janów Lubelski

Lasy Janowskie

Lasy Janowskie należą do makroregionu Kotliny Sandomierskiej, a  ściślej do jej części - mezoregionu Równiny Biłgorajskiej (zwanej także Równiną Puszczańską). Lasy Janowskie od północy graniczą z Wzniesieniami Urzędowskimi i Roztoczem Zachodnim (należącymi do makroregionu Wyżyny Lubelskiej), od zachodu opierają się o Wisłę (Nizina Nadwiślańska), od południa o rzekę San (Dolina Dolnego Sanu), a na wsch. rozpościera się dalsza część Równiny Biłgorajskiej z lasami Puszczy Solskiej. Teren Równiny jest lekko pochylony z płn.-wsch. na płd.-zach.
(Źródło: Strona internetowa Powiatu Janowskiego www.turystyka.powiatjanowski.pl). 

Lasy Janowskie zajmują zachodnią część Puszczy Solskiej, jednego z największych kompleksów leśnych w Polsce, liczącego aż 124 tys. ha. Rozciąga się on od brzegu Wisły w rejonie Borowa (woj. lubelskie) aż po granicę państwową w rejonie Hrebennego (woj. lubelskie). To w prostej linii niemal 140 km! W pobliżu, po drugiej stronie rzeki San, znajduje się inny potężny obszar  leśny - Puszcza Sandomierska. Niegdyś stanowiła ona wraz z Puszczą Solską  jeden zwarty kompleks leśny. Rozwój osadnictwa w dolinie Sanu i związana z nim wycinka drzew doprowadziły jednak do rozdzielenia tych puszcz.

Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie zajmuje powierzchnię 31 622 ha. Został on powołany na terenie Nadleśnictwa Janów Lubelski przez  Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w 1994 r. Obecnie Lasy Janowskie są jednym z 13 Leśnych Kompleksów Promocyjnych w  Polsce.
Leśny Kompleks Promocyjny to próba pogodzenia gospodarczego wykorzystania lasu z ochroną jego walorów przyrodniczych. Podkreśla się także  edukacyjne i społeczne funkcje lasu. Wypracowane metody działania są później stopniowo wdrażane  na terenie innych polskich nadleśnictw.

W Lasach Janowskich wyodrębniono ponad 200 zespołów roślinnych, w tym 33 leśne. Można tu znaleźć ok. 800 gatunków roślin naczyniowych, wiele gatunków grzybów, mchów, porostów, w tym rzadkie i prawnie chronione.

Wśród lasów przeważają bory sosnowe, z charakterystycznym dla tego terenu ekotypem sosny solskiej. Wyróżnia się on dość płaskim systemem korzeniowym, dużym przyrostem masy, wysoką odpornością, oraz – co bardzo cieszy leśników – zdolnością do naturalnego odnawiania się z samosiewu. Jednak nie tylko sosna solska stanowi o specyfice Lasów Janowskich. Odnaleźć można także liczne, wyspowo rozmieszczone, fragmenty borów jodłowych i lasów mieszanych.

Oprócz pięknych i zróżnicowanych lasów krajobraz urozmaicają wyniesienia wydmowe, a także bagna, torfowiska i doliny puszczańskich rzek. Największe rzeki to Bukowa, Biała i Łukawica. Trzeba jeszcze wspomnieć o dużych kompleksach stawów, zajmujących w sumie ok. 2000 ha. Są one wprawdzie tworem sztucznym, jednakże niezwykle malowniczym.

Lasy Janowskie to jedna z najważniejszych ostoi zwierzyny w tej części kraju. Potwierdzono występowanie ok. 150 gatunków ptaków, wśród nich drapieżnych (m. in. bielika, krótkoszpona, orlika krzykliwego). Znajdują się tu również, nieliczne już w Polsce, ostoje głuszca.

Najbardziej okazałe drzewa, głównie dęby i lipy, objęto ochroną prawną jako pomniki przyrody. Na terenie Nadleśnictwa Janów jest ich 60. Nieco mniej znaną formą ochrony przyrody są tzw. użytki ekologiczne, których dotychczas utworzono 12. W ten sposób chroni się np. niewielkie śródleśne bagna.

W 1984 r. utworzono Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (39 150 ha). Park krajobrazowy jest formą ochrony przyrody, której celem jest zachowanie, ochrona i popularyzacja terenów o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. Zasięg granic Parku obejmuje cały kompleks  Lasów Janowskich. Siedziba Zarządu Parku znajduje się w Janowie Lubelskim przy ul. Bohaterów Porytowego Wzgórza 35, tel. 015 8721 374.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Najcenniejsze miejsca objęte zostały szczególną ochroną, powstało 6 rezerwatów przyrody:

Rezerwat „Lasy Janowskie”  - pow. 2676 ha,  rezerwat o wybitnych walorach krajobrazowych chroniący łańcuchy wydm w rejonie Porytowego Wzgórza, fragment doliny rzeki Branew, kompleksy stawów w rejonie wsi Momoty, torfowiska, a także bory sosnowe, lasy mieszane i olsy. Do najbardziej interesujących zbiorowisk należy wyżynny jodłowy bór mieszany. W rezerwacie  występuje ok. 550 gatunków roślin naczyniowych.
Rezerwat ma charakter leśno-historyczny. Porytowe Wzgórze było miejscem jednej z największych bitew partyzanckich na ziemiach polskich okresu II wojny światowej. Na wschodnim skraju Porytowego Wzgórza znajduje się upamiętniający te wydarzenia pomnik, cmentarz partyzancki, a w lesie partyzanckie mogiły, ślady okopów i stanowisk ogniowych. Cennym elementem kulturowym są także pozostałości nasypu i infrastruktury kolejki leśnej, w tym drewniany most nad Branwią.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

W granicach LKP leży też pole wielkiej bitwy partyzanckiej z czerwca 1944 r., co upamiętnia rezerwat leśno-historyczny „Lasy Janowskie”. Ten rozległy obszar (2726 ha) objęto ochroną w celu zachowania wybitnych walorów krajobrazowych, w tym łańcucha wydm wokół Porytowego Wzgórza, fragmentu doliny Branwi, stawów we wsi Momoty, torfowisk, jak również borów sosnowych, wyżynnego boru mieszanego, lasów mieszanych i olsów. Długa lista gatunków roślin naczyniowych liczy aż 550 pozycji.
( Źródło: Strona internetowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Lasy Janowskie  http://lasyjanowskie.com ).

Rezerwat „Imielity Ług”- rezerwat wodno-torfowiskowy o pow. 803 ha, rezerwat utworzony na terenie zajmowanym przez torfowiska wysokie (miąższość torfu ok. 6 m) i przejściowe, stawy oraz bory (głównie bór mieszany wilgotny i bagienny). Celem ochrony jest  zachowanie charakterystycznych dla Puszczy Solskiej obszarów rozległych bagien, zarastających zbiorników wodnych z rzadką i chronioną roślinnością. Centralną część tego obszaru zajmuje stopniowo zarastający staw, zbudowany niegdyś przy wykorzystaniu naturalnego zagłębienia terenu. Obecnie jest on podzielony groblą tworząc dwa zbiorniki o nazwach Imielty Ług i Radełko. W części południowej, sięgając daleko w torfowisko, wcina się wąski język wydmy porośniętej lasem. Dominuje roślinność charakterystyczna dla torfowisk wysokich, znaczny udział mają zbiorowiska torfowisk przejściowych oraz roślinność wodna i szuwarowa. Torfowisko porasta bór bagienny i otacza  bór  wilgotny, a na wydmach przylegających do stawów i torfowiska rośnie bór świeży. Teren ten skupia wiele gatunków flory i fauny. Naliczono 45 zespołów roślinnych i stwierdzono prawie 500 gatunków roślin naczyniowych, w tym 27 objętych ochroną gatunkową. Bagno Imielty Ług to także ważna ostoja ptactwa - zaobserwowano tu niemal sto gatunków ptaków (w tym m.in. licząca ponad 1000 gniazd kolonia mewy śmieszki). Rezerwat prezentuje wybitne wartości krajobrazowe z uwagi na rozległą powierzchnię torfowiska i stawów oraz interesujące formy rzeźby terenu.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Rezerwat leśno-torfowiskowy „Imielty Ług” tworzą dwa duże, zajmujące centralną jego część, stopniowo zarastające, bagniste akweny. Miejscami przechodzą w torfowisko wysokie, fragmentami porośnięte borem bagiennym. Otoczenie stanowią wyniesienia pokryte borami sosnowymi. „Imielty Ług” jest ostoją ptactwa wodnego. Spotyka się tu ok. 100 gatunków ptaków, w tym m.in. żurawia, bąka, błotniaka stawowego, mewę śmieszkę. Świat roślinny to aż 500 gatunków, z czego 27 podlega ochronie gatunkowej, np. widłaki, rosiczki, grążel żółty, grzybień biały, salwinia pływająca, wierzby borówkolistna i lapońska.

( Źródło: Strona internetowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Lasy Janowskie  http://lasyjanowskie.com ).

Rezerwat „Szklarnia” - pow. 278 ha, rezerwat leśno-florystyczny z borami sosnowo-jodłowymi. Występuje także świerk, buk, dąb, olsza. Największe powierzchnie zajmuje wilgotny bór mieszany, wyróżniający się znacznym udziałem jodły. Osobliwością jest występowanie wyżynnego, jodłowego boru mieszanego oraz płatów olsu i grądu. W runie stanowiska roślin chronionych. O atrakcyjności przyrodniczej  tego rezerwatu stanowi wielość zbiorowisk roślinnych. Ciekawym elementem krajobrazowym jest, znajdująca się w centrum tego obszaru, rozległa enklawa zajmowana przez malowniczą śródleśną łąkę. Przez teren rezerwatu poprowadzono ścieżkę dydaktyczną.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Rezerwat „Szklarnia”, leżący tuż pod bokiem miasta, obejmuje fragmenty borów jodłowych naturalnego pochodzenia – świadectwo dawnej Puszczy Solskiej – ale też charakterystyczne dla puszczańskiej przeszłości podmokłe lasy ze śródleśnymi łąkami i długie, wyniesione wały wydm, porośnięte borem sosnowym. Można tu podziwiać m.in. bagno śródleśne, stanowiska buka pospolitego, jodły pospolitej oraz siedlisko mrówki rudnicy. Rzadkie rośliny to: starzec Fuchsa, widłaki wroniec i jałowcowaty, lilia złotogłów, szczyr trwały, czosnek niedźwiedzi. Mieszkańcami rezerwatu są m.in.: bocian czarny, głuszec i jastrząb. Przebywają tu jelenie, natknąć się można na wilka.

( Źródło: Strona internetowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Lasy Janowskie  http://lasyjanowskie.com ).

Rezerwat „Łęka”- pow. 377 ha, rezerwat chroni lasy o naturalnym charakterze i dużych walorach przyrodniczych. Interesujące są zespoły grądu i łęgi jesionowo-olchowe. Ponadto występują: bór świeży, bór wilgotny, bór bagienny oraz torfowiska przejściowe, szuwary wielkoturzycowe i łąki. Na uwagę zasługują fragmenty wyżynnego, jodłowego boru mieszanego oraz buczyn. Wiele drzew spełnia kryteria pomników przyrody. Są to głównie egzemplarze jesionu, dębu szypułkowego, wiązu szypułkowego i lipy drobnolistnej. Występuje również szereg rzadkich roślin zielnych. Na terenie rezerwatu stwierdzono 65 gatunków ptaków lęgowych, między innymi bielika i bociana czarnego. Z ssaków na uwagę zasługują: łoś, borsuk i wilk. Teren ten prezentuje wysokie walory krajobrazowe, na które składa się m.in. malownicza doliny rzeki Łukawica z głęboko wciętym w podłoże korytem i licznymi meandrami.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Położony w zachodniej części LKP rezerwat leśno-florystyczny „Łęka” ochrania lasy o naturalnym charakterze, m.in. grądy i łęgi jesionowo-olszowe. Występują tu dorodne jesiony, odnawiające się w sposób naturalny, jest też wiele ciekawych roślin zielnych, jak kokorycz pusta, żywiec gruczołowaty, szczyr trwały i storczyk szerokolistny.
( Źródło: Strona internetowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Lasy Janowskie  http://lasyjanowskie.com ).

Rezerwat „Kacze Błota”- pow. 168,87 ha. Obejmuje on śródleśne torfowisko wysokie i przejściowe porośnięte borem bagiennym. Torfowisko otoczone jest przez lasy wilgotne. W rezerwacie stwierdzono występowanie 80 gatunków roślin naczyniowych. Na uwagę zasługuje objęte ochroną 2 gatunki rosiczek: okrągłolistna i pośrednia, oraz inne jak np. przygiełka biała, storczyk krwisty i kocanka piaskowa.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Rezerwat „Jastkowice”- pow. 45,68 ha. Chroni cenny zespół wielogatunkowego lasu mieszanego z udziałem dębu, buka, jodły i lipy, z bogatą florą charakteryzującą stosunki przyrodnicze dawnej Puszczy Solskiej. Wyróżnia się on pięknym starodrzewem tworzonym przez pomnikowe ok. 200-letnie jodły, dęby i lipy. Runo jest także bogate. Bogactwo florystyczne rezerwatu tworzy ok. 250 gatunków roślin naczyniowych (w tym 6 górskich), objętych ochroną gatunkową, oraz  4  umieszczone na "Liście roślin zagrożonych w Polsce". Interesująca jest fauna rezerwatu, z której należy wymienić nietoperze- gacka wielkoucha i nocka kosmatego oraz sowę pójdźkę.

( Źródło: Strona internetowa Artura Pawłowskiego  http://roztocze.pol.lublin.pl ).

Rezerwat leśno-florystyczny „Jastkowice” utworzono w 1959 r. (pozostałe w latach 80. i 90. ubiegłego wieku). Jest najmniejszy pod względem powierzchni (45 ha), obejmuje las mieszany, niegdyś typowy dla Puszczy Solskiej. Wspaniały starodrzew tworzą tu dwustuletnie jodły, lipy i dęby. Pośród ponad dwustu gatunków roślin naczyniowych występuje tu m.in. podkolan zielony, lilia złotogłów, żywiec gruczołowaty cebulkowaty i groszek wschodniokarpacki.
( Źródło: Strona internetowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Lasy Janowskie  http://lasyjanowskie.com ).